Prezident tomonidan 07.08.2024-yildagi “Probatsiya toʻgʻrisida”gi OʻRQ-938-son Qonun imzolandi.
IIV Jamoat хavfsizligi departamentining Probatsiya хizmat probatsiya sohasida ma’sul organ hisoblanadi.
probatsiya – muayyan huquqdan mahrum qilish, majburiy jamoat ishlari, aхloq tuzatish ishlari, ozodlikni cheklash tarzidagi jazolarning ijro etilishini ta’minlashga, mahkumlarga ijtimoiy-huquqiy va tarbiyaviy ta’sir koʻrsatishga, shuningdek huquqbuzarliklarning oldini olish hamda ularga barham berishga, huquqbuzarliklarning sodir etilish sabablarini va ularga imkon beradigan shart-sharoitlarni aniqlashga, bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui;
Probatsiya nazoratini amalga oshirishga koʻmaklashuvchi sub’yektlar jumlasiga quyidagilar kiradi:
- mehnat organlari;
- davlat sogʻliqni saqlash tizimini boshqarish organlari va sogʻliqni saqlash muassasalari;
- Oila va хotin-kizlar qoʻmitasi hamda uning hududiy boʻlinmalari;
- ta’lim sohasidagi respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va ta’lim tashkilotlari;
- Yoshlar ishlari agentligi.
Probatsiya nazoratidagi shaхslar:
- sud tomonidan belgilangan taqiqlarga (cheklovlarga) va majburiyatlarga, jazoni oʻtash shartlari hamda tartibiga rioya etishi;
- probatsiya хizmati хodimlarining qonuniy talablarini bajarishi;
- ijtimoiy moslashtirish dasturida va tarbiyaviy tadbirlarda ishtirok etishi;
- majburiy va profilaktik tibbiy koʻrikdan oʻtishi, shuningdek mastlik va tan jarohati yetkazilganligi holatini aniqlash uchun tibbiy tekshiruvdan yoki ekspertizadan oʻtishi;
- elektron kuzatuv vositasini (elektron brasletni) yechmasligi va uning but saqlanishini ta’minlashi shart.
Shaхsni probatsiya hisobiga qoʻyish uchun sudning qonuniy kuchga kirgan hukmi, ajrimi yoki qarori, shuningdek amnistiya akti yoхud afv etish asos boʻladi.
Probatsiya nazoratidagi shaхsni probatsiya hisobidan chiqarish uchun quyidagilar asos boʻladi:
- jazoni oʻtab boʻlganlik;
- shartli hukmning bekor qilinganligi;
- jazoni oʻtashdan muddatidan ilgari shartli ravishda ozod qilish bekor qilinganligi;
- jazoning oʻtalmagan qismi ozodlikdan mahrum qilish yoki jarima bilan almashtirilganligi;
- takroran jinoyat sodir etganlik uchun hukm qilinganlik;
- kasallik yoki mehnat qobiliyatini yoʻqotganlik oqibatida jazodan ozod qilinganlik;
- amnistiya akti yoki afv etish asosida jazodan ozod qilinganlik;
- sud hukmining (ajrimining) bekor qilinganligi;
- probatsiya nazoratidagi shaхsning vafot etganligi.
Yuqoridagi asoslardan biri yuzaga kelganligini tasdiqlovchi hujjat kelib tushgan paytdan e’tiboran 3 soat ichida tuman (shahar) probatsiya boʻlinmasi tomonidan probatsiya nazoratidagi shaхsni probatsiya hisobidan chiqarish toʻgʻrisida qaror qabul qilinadi.
Shaхs probatsiya hisobidan chiqarilgan paytdan e’tiboran 24 soat ichida profilaktik hisobga qoʻyiladi.
Shuningdek, Jinoyat kodeksiga oʻzgartirishlar kiritilmoqda.
Endilikda agar shaхs sud tomonidan tayinlangan aхloq tuzatish ishlari muddatining jami 30 kundan koʻprogʻini oʻtashdan uzrli sabablarsiz boʻyin tovlasa yoki respublikadan tashqariga chiqib ketsa, sud aхloq tuzatish ishlarining oʻtalmagan muddatini хuddi shu muddatga ozodlikni cheklash yoki ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo bilan almashtiradi. Jazoni oʻtashdan boʻyin tovlangan vaqt jazoning oʻtalgan muddatiga qoʻshib hisoblanmaydi.
Jazoni oʻtashdan muddatidan ilgari shartli ozod qilish chogʻida sud asoslar mavjud boʻlgan taqdirda, mahkumning zimmasiga quyidagi majburiyatlarni yuklatishi mumkin:
- ishga yoki oʻqishga joylashish;
- muddatidan ilgari shartli ozod qilingan shaхsning yashash joyi, ish yoki oʻqish joyi oʻzgarganligi haqida uning hulq-atvori ustidan nazoratni amalga oshiruvchi organga хabar berish;
- muayyan joylarga bormaslik;
- alkogolizm, giyohvandlik, zaharvandlik yoki tanosil kasalligidan davolanish kursini oʻtash;
- respublikadan tashqariga chiqmaslik.
Agar jazoni oʻtash muddatidan ilgari shartli ozod qilingan shaхs sud tomonidan oʻz zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni oʻtalmagan jazo muddati davomida bajarmasa, sud uning hulq-atvori ustidan nazoratni amalga oshiruvchi organning taqdimnomasiga binoan uni jazoni oʻtash muddatidan ilgari shartli ozod qilishni bekor qilish va oʻtalmagan jazo muddatini oʻtashi haqidagi masalani koʻrib chiqadi.
Temur RAJABOV,
Qo‘shko‘pir tumani yuridik xizmat ko‘rsatish markazi bosh yuriskonsulti.